Tez yazmaya başlamadan önce yapılması gereken onun taslağını çıkarmaktır. Buna ön taslak diyebiliriz. Çalışmanızın ham haline (first draft) başlamadan önce hazırladığınız bu taslakla işiniz oldukça kolaylaşır.
Artık yeni bir taslak çıkarma metodu daha var: Son taslak. İngilizcesi reverse outline veya son taslak çıkarma anlamında reverse outlining olan bu yöntemde taslağınızı yazının ham halini elinize aldıktan sonra yapıyorsunuz.
Bu yöntem nasıl mı çalışıyor? Diyelim ki sanat tarihi dersi alıyorsunuz ve bir ödev hazırlamanız gerekti. Konu da Roma’da Augustus döneminde M.Ö. 30 Ocak 9 tarihinde yapılan Ara Pacis ya da Görkemli Barış Sunağı olsun.
Bu anıtı tanıtırken yapacağınız şey herhalde öneminden, tarihinden bahsetmek, derste gördüğünüz bir başka mimari eserle karşılaştırma yapmak olacaktır. Bu konuda ciddi bir araştırma yapmış ve bayağı da bilgi toplamışsınız. Ancak bu bilgileri ve düşüncelerinizi etkili bir anlatımla aktarmak istiyorsunuz ancak yazınızın düzeni konusunda emin değilsiniz.
Son taslağı çıkarma işlemi şu şekilde ilerlemektedir: Önce mümkünse tabi yazınızı baştan sona en az bir kere sesli okursunuz. Ardından yazınızı her biri belli bir konu (topic) ya da fikir etrafında toplanmış bilgi yığınlarına (chunks of information) ayırıp tek tek bakarsınız. Her bir yığının yanına ne ile ilgili olduğunu gösteren kısa kısa notlar alırsınız.
İşlemi bitirdikten sonra aldığınız notları sıralamayı bozmadan ayrı bir kağıtta toplarsınız. Böylece son taslağınızı hazırlamış ve de yazının konu bazlı bir akışını çıkarmış oldunuz. Yazınızın nasıl aktığını görmeniz bakımından bu liste yararlı bir araçtır.
Bu aşamada kendinize sormanız gereken birkaç soru var: Fikirler arasında açık ve anlaşılır bir bağ kurabiliyor musunuz? Yoksa aralarında mantıksal boşluklar mı var? Bilgi atlamış mısınız? Paragraflar kendi içinde bir bütünlük arz ediyor mu?
Son taslak sayesinde eksik olan ne varsa bulma şansınız olur. Örneğin bu anıtı başka biriyle karşılaştırma yapacaktınız ama bakıyorsunuz ki listenizde buna ilişkin bir bilgi yok. Yine bazı paragrafların tek fikir etrafında olmadığını, konu bakımından dağınık olduğunu farkedebilirsiniz. Tabi yazınızın mantıksal bir düzen içinde ilerlediğini görmeniz de önemlidir. Acaba konuyu anlatmaya nereden başlamalıyım? Son taslak buna karar verebilmemi sağlar.
Bu aşamada kendinize sormanız gereken birkaç soru var: Fikirler arasında açık ve anlaşılır bir bağ kurabiliyor musunuz? Yoksa aralarında mantıksal boşluklar mı var? Bilgi atlamış mısınız? Paragraflar kendi içinde bir bütünlük arz ediyor mu?
Son taslak sayesinde eksik olan ne varsa bulma şansınız olur. Örneğin bu anıtı başka biriyle karşılaştırma yapacaktınız ama bakıyorsunuz ki listenizde buna ilişkin bir bilgi yok. Yine bazı paragrafların tek fikir etrafında olmadığını, konu bakımından dağınık olduğunu farkedebilirsiniz. Tabi yazınızın mantıksal bir düzen içinde ilerlediğini görmeniz de önemlidir. Acaba konuyu anlatmaya nereden başlamalıyım? Son taslak buna karar verebilmemi sağlar.
Sonraki adımda bir mantık silsilesini takip ederek bilgi yığınlarını düzene koyarsınız. Yazınız daha anlamlı hale gelmiş olur. Konu itibariyle birbirine yakın olan yığınları birleştirirsiniz. Düzenli bir sıralama yapabilmek için bunları birkaç başlık altında toplarsınız. İşiniz bitince de o başlıkları yazıdan çıkarırsınız.
Yığınları paragraflara böldükten sonra artık yazınızın ham halini gözden geçirmeye hazırsınız.
* Kuzey Carolina Üniversitesi, Chapel Hill, Yazı Destek Merkezi,
https://writingcenter.unc.edu/tips-and-tools/reverse-outline/
* Kuzey Carolina Üniversitesi, Chapel Hill, Yazı Destek Merkezi,
https://writingcenter.unc.edu/tips-and-tools/reverse-outline/
